ADİDAS’IN HİKAYESİ

Adolf (Adi) Dassler, Birinci Dünya Savaşı sonrasında Almanya’nın Bavyera Eyaletindeki küçük bir köy olan Herzogenaurach’ta, evlerindeki küçük atölyede sporcular için ayakkabı üretmeye başlar. Aslında fırıncılık eğitimi almıştır ama onun niyeti 1. Dünya Savaşı yıllarında babası ile kurduğu hayali hayata geçirmektir.

Bir süre sonra ağabeyi Rudolf’un yardımı ile 1 Temmuz 1924 tarihinde Gebrüder Dassler Schuhfabrik (Dassler Kardeşler Ayakkabı Fabrikası) adında bir firma kurar.

Yaptıkları ayakkabılar, özellikle atletizm sporuna yönelik olan imalatları çok başarılı olur ve 1928 Amsterdam Olimpiyatında atletler arasında bu çok hafif ve dayanıklı koşu ayakkabıları tanınmaya başlar.

1936 Berlin Olimpiyatında Amerikalı atlet Jesse Owens onların ürettiği ayakkabılar ile rekor kırar ve Olimpiyat Altınlarını kazanır.

Harp sonrasında iki kardeş de Amerikalılar tarafından Nazi olmakla suçlanarak tutuklanırlar ancak Amerikan Milli Atletizm takımına ürettikleri ayakkabılar hatırına serbest bırakılırlar.

1948 yılında kardeşler anlaşamazlar ve ağabey Rudolf köyün ortasında geçen Aurach nehrinin öbür tarafına geçerek Puma markasıyla ayakkabı imal etmeye başlar.

 Kardeşi Adi de adı ve soyadını birleştirerek Adidas markasının patentini alır. Böylece yaklaşık 18.000 nüfusu olan bir köy çok yakın gelecekte dünyanın spor ayakkabı üretim merkezi olacaktır.

Adidas, 1954 Dünya Futbol Şampiyonası için Alman Milli Takımına vidalı kramponlu “Brasil” adı verilen model futbol ayakkabıları üretir ve bu olay, firmayı bir dünya devi haline getirecek olan ilk adım olur.

1956 Melbourn Olimpiyatına katılan atletlere Adidas Ayakkabılarının dağıtılması firmanın adını uluslararası alanda bir numaraya çıkartır. Dört sene sonra 1960 Roma Olimpiyatında Atletizm alanındaki tüm sporcuların %75’i Adidas Ayakkabılarını giymektedir.

1970 yılından itibaren kardeşlerin firma savaşı, oğulların savaşı haline dönüşür. Adi’nin oğlu Horst (1936-1987) ile Rudolf’un oğlu Armin (1939-1990) babalarının bıraktığı yerden kıran kırana rekabete devam ederler. Aynı yıl Futbol Dünya Şampiyonası öncesi Pele iki kardeş arasında barış sağlamaya çalışır ve bu amaçla Puma ile anlaşma yapar ancak buzlar çözülmez, tam tersi taraflar daha çok kırılır. Bu günden sonra babalar Adolf (1900-1978) ve Rudolf (1898-1974) ölünceye kadar bir kelime bile konuşmazlar.

Bu arada Horst Dassler çok yerinde bir ileri görüş sergileyerek Fransa’da uluslararası imalata yönelik olarak Adidas Fransa’yı kurar ancak merkez her zaman doğup büyüdükleri köy olan Herzogenaurach’dır.

Adi’nin oğlu Horst 1973 yılında Arena adıyla yüzücülük ürünleri yapan bir firma açar.

Bu arada Uluslararası Olimpiyat Komitesi zor günler yaşamaktadır. 1980 yılında Samaranch IOC Başkanı olur. Olimpiyatlar dünya çapında kan kaybetmektedir. 1980 Olimpiyatını Batı Dünyası boykot ederek katılmayınca doğu bloku ülkeleri de bir sonraki olimpiyat olan 1984 Los Angeles’i boykot edeceklerini açıklar.

İşte burada geniş vizyonu ile Horst Dassler devreye girer. Televizyon firmaları ve onları reklamları ile destekleyecek olan dev sponsor firmalarla yarattığı görüşme maratonu sonunda olimpiyatlar dünyada milyarlarca insanı iki hafta boyunca ekranların karşısına bağlayacaktır.

O devri birebir yaşayan ve birbiriyle kıyasıya rekabet eden televizyon firmalarının dediği gibi; “Bu güne kadar Amerikan Futbol Ligi Finali olan Super Bowl, bir gecede milyarlarca insanı ekran karşısına bağlardı, şimdi Olimpiyatlar her gün beş Super Bowl kadar etkili oluyor ve hem de iki hafta süreyle.”

Sponsorların büyük bir kuvvetle sporun içine girmesi neticesinde IOC amatör sporun tanımında da değişiklikler yapmak zorunda kalır. Böylece artık profesyonel sporcular da olimpiyatlara katılmaya başlar.

Bu arada Adidas ve Puma arasındaki rekabet sporun tüm branşlarına sıçrar, örneğin basketbol ilahı Michael Jordan Adidas kullanırken tenisin genç kralı Boris Becker Puma ile anlaşır.

Horst Dassler 1987 yılında 51 yaşında vefat eder. O tarihe kadar kurumsallaşmış olan firma büyük bir başarı ile yönetilmeye ve büyümeye devam eder. 2005 yılında büyük rakibi İngiliz Reebok firmasını 3.1 milyar Euro’ya satın alarak dünya pazarında Amerikan Nike’ın önüne geçer.

Sanırım ülkemizde de tüm sporcuların hayatından bir Adidas geçmiştir. Ben de 1969 yılında, 19 yaşında ilk olarak katıldığım Avrupa Şampiyonasında o yılların efsane ayakkabısı olan Adidas Rom almıştım. Bu model uzun süre imalattan kaldırıldıktan sonra geçen yıl sınırlı sayıda tekrar üretildi.

Günümüzde Adidas, dünya çapında bir dev olarak, “Impossible is Nothing” sloganı ile 42 bin kişiye iş imkanı yaratırken 2015 yılında 17 milyar euro ciroya ulaşmıştır.

Celal Gürsoy

26.06.2016